Natuurlijke smaragd
Smaragd is een variëteit van het mineraal beryl. Dit is een gekristalliseerde verbinding van beryllium, aluminium, silicium en zuurstof.
Smaragd komt alleen onder zeer bijzondere geologische omstandigheden tot stand. Namelijk bij het contact tussen berylliumrijk gesteente en chroomrijk gesteente, waarbij tijdens circulatie van heet water stoffen uit beide gesteenten samenkomen. Dan kan er smaragd ontstaan.
De meest belangrijke vindplaatsen van smaragd zijn te vinden in Colombia, Zambia, Brazilië, Rusland, Pakistan, Afghanistan, Madagaskar en Zimbabwe.
Synthetische smaragd
Synthetische smaragd wordt gefabriceerd en is dus niet zeldzaam. Je kunt smaragd onder gecontroleerde omstandigheden in een laboratorium laten groeien. Het groeit dan zo’n twee millimeter per week.
De chemische samenstelling is hetzelfde als van natuurlijke smaragd en de kristallen breken het licht op dezelfde manier. Maar de weinige insluitsels in synthetische smaragd zijn afwijkend van de vele typische insluitsels die smaragd uit de natuur heeft.
Tot de late middeleeuwen waren smaragden zeer zeldzaam en van hoge waarde. Ze werden gevonden op slechts twee plaatsen: in de Cleopatra-mijn vlak bij de Rode Zee in Egypte, en in het Habachtal, in Oostenrijk. Pas in de zestiende eeuw, toen de Spaanse veroveraars Zuid-Amerika binnenvielen, werden de beroemde smaragdvoorkomens in Colombia ontdekt. Tot de dag van vandaag produceren de mijnen in Colombia een groot deel van de totale hoeveelheid smaragden op de wereldmarkt. Een grote mijn in Zambia is daar pas in de twintigste eeuw bijgekomen als tweede belangrijke producent.
In de Muzo-mijn, historisch gezien de belangrijkste in Colombia, komt smaragd voor in een zwarte schalie, een kleiachtig gesteente dat veel organisch materiaal bevat. Circulatie van heet water zorgde ervoor dat elementen als beryllium, aluminium en chroom uit de schalie werden vrijgemaakt. De hete oplossingen werden vervolgens in aders en barsten geperst, waarna smaragd tijdens langzame afkoeling kon uitkristalliseren. Hierbij was het van groot belang dat het aanwezige ijzer niet in de smaragd werd opgenomen, maar in het gelijktijdig gevormde pyriet (een ijzersulfide) terechtkwam.
Als dit niet precies zo was gebeurd, dan hadden veel Colombiaanse smaragden een veel te hoge concentratie ijzer gehad en dit had de kleur zeer nadelig beïnvloed. De vorming van de mooie smaragd kon dus alleen onder volstrekt unieke omstandigheden plaatsvinden. Dit proces vond ongeveer 40 miljoen jaar geleden plaats.
In geologisch heel andere, maar niet minder unieke omgevingen werd smaragd gevormd in onder andere Brazilië, Zambia, Pakistan, Afghanistan, Rusland, Madagaskar en Zimbabwe. Al deze smaragdvoorkomens hebben gemeen dat de smaragd op ongeveer dezelfde wijze werd gevormd, namelijk vlak bij het contact tussen een berylliumrijk gesteente en een chroomrijk gesteente. Het is in de aardkorst meer uitzondering dan regel dat deze gesteenten dicht bij elkaar voorkomen, en dat vervolgens ook nog eens de juiste omstandigheden voor de vorming van smaragd aanwezig zijn, is helemaal bijzonder.
Bij smaragd is vooral de kwaliteit van de kleur erg belangrijk voor de bepaling van de waarde en niet zozeer de zuiverheid. Hoe levendiger en sprankelender het groen, des te waardevoller de smaragd. Wel neemt de waarde van smaragden bij zo min mogelijk insluitsels toe. Dus: hoe transparanter, oftewel schoner, des te waardevoller.
Smaragdgroen
De naam smaragd komt van het Griekse smaragdos wat groene steen betekent. De intensiteit van de smaragdgroene kleur hangt af van de hoeveelheid aanwezige chroom. Alleen de chroom- en/of vanadium houdende groene variant van beryl, heet smaragd. Beryl dat ijzer bevat en een ander soort groene kleur heeft, wordt groene beryl genoemd.
Kleurvarianten van het mineraal beryl zijn: smaragd (groen), aquamarijn (blauw), heliodoor of goudberyl (geel), morganiet (roze), bixbiet (rood), en gosheniet (kleurloos).
Om edelstenen te herkennen en hun herkomst te achterhalen, zijn insluitsels voor de experts vaak een belangrijk bewijs voor de echtheid van de smaragd. Van nature zijn haarscheurtjes of breukjes aanwezig in bijna iedere smaragd. De chroomdeeltjes zijn eigenlijk iets te groot voor de plaats die ze innemen in de smaragd. Hierdoor ontstaat een interne spanning die vaak al tijdens de vorming van smaragd leidt tot het ontstaan van kleine breukjes. Wanneer deze haarscheurtjes de oppervlakte van de smaragd bereiken, zijn ze gevuld met lucht en daardoor heel zichtbaar. Om ze minder goed zichtbaar te maken worden ze vaak opgevuld met olie of een hars. De afwezigheid van deze insluitsels geeft aan dat het wellicht een namaak smaragd of een synthetische steen betreft.
Slijpsel, emerald cut
De gekozen slijpvorm geeft elke edelsteen zijn eigen identiteit. Vakkundig slijpen volgens strikte richtlijnen brengt de schoonheid van de kleur en glans aan het licht. Smaragd wordt vaak geslepen in een rechthoekig trappenslijpsel, waarbij de hoeken zijn afgeslepen. Dit staat dan ook bekend als smaragdslijpsel of emerald cut. Kleinere stenen worden ook rond, ovaal, peervormig of in markiesvorm geslepen. Sommige smaragden zijn ook spectaculair wanneer ze als licht gebogen cabochon geslepen zijn.
Julius Caesar
Smaragd wordt al duizenden jaren gezien als symbool van wedergeboorte en blijvende liefde. Julius Caesar verzamelde smaragden omdat ze over geneeskracht zouden beschikken.
Cleopatra
Cleopatra was erg gesteld op smaragd en gebruikte deze steen om haar schoonheid te benadrukken. Smaragd zou de drager genezen van kwalen en ziektes, de intelligentie verhogen, het seksleven verbeteren en tevens onvruchtbaarheid en slechtziendheid verhelpen. Daarnaast werd er verondersteld dat de smaragd, indien onder de tong geplaatst, iemand in staat stelde de toekomst te voorspellen.
Smaragd is de steen van de maand mei. De steen symboliseert de eeuwige belofte van het voorjaar en wordt veel cadeau gedaan bij zowel een 20-jarig, als een 35-jarig huwelijksfeest.
In een edelsteenidentificatierapport staat aangegeven of een steen eventueel behandeld is, en zo ja, in welke mate. Iedereen met vragen over edelstenen (echt, synthetisch, imitatie), de herkomst en eventuele behandeling, kan terecht bij het Nederlands Edelsteen Laboratorium (NEL) in Leiden.
Klik hier voor meer informatie over het NEL.
Smaragd is niet zo hard als diamant, maar wel een stuk harder dan glas. Desondanks kunnen er, als er niet zorgvuldig met smaragd omgegaan wordt, beschadigingen ontstaan of stukjes afbreken. Als je sieraden met smaragd draagt, dien je op te passen met scherpe voorwerpen. Het is ook aan te raden je sieraden af te doen bij gebruik van bijtende schoonmaakmiddelen.
Je goudsmid of juwelier kan je smaragd af en toe een nieuwe schoonheidsbehandeling geven. Een minieme hoeveelheid olie of hars is nodig om de smaragd weer een optimale uitstraling te geven. De authentieke scheurtjes zijn niet breder dan een haar en kunnen heel weinig substantie opnemen, precies genoeg om minder zichtbaar te worden.
Anders dan bij diamant is bij smaragd vooral de kwaliteit van de kleur erg belangrijk bij de bepaling van de waarde, en niet zozeer de zuiverheid. Hoe levendiger en sprankelender het groen, des te waardevoller de smaragd.
Je goudsmid of juwelier kan al je vragen over goud beantwoorden en kan je helpen bij het bepalen van een sieraad van je keuze.
Bij een FGZ-aangesloten juwelier weet je zeker dat je betrouwbaar advies krijgt en aan het juiste adres bent voor reparatie en onderhoud. Zoek hier een goudsmid of juwelier in jouw buurt.
