Hoe ontstaat saffier?
Saffier kan op verschillende manieren ontstaan, maar altijd op plaatsen waar weinig silicium aanwezig is. Dit is zeldzaam omdat silicium een belangrijk chemisch bestanddeel is in de aardkorst en de daaronder gelegen aardmantel. Saffier kan direct vormen tijdens langzame afkoeling van een magma. Dit magma bevat veel aluminium en naar verhouding weinig silicium en bevindt zich vaak diep in de aardmantel. Saffier wordt dan na vorming meegevoerd door een ander magma dat na een vulkaanuitbarsting uitvloeit op het aardoppervlak en na afkoeling een basalt (donkergrijs gesteente) is.
Saffier kan ook vormen in een zogenaamd metamorf gesteente, vaak onderin de aardkorst op ongeveer 30 km diepte. Ook dit metamorfe gesteente is aluminiumrijk en bijvoorbeeld een klei geweest die op grote diepte terecht is gekomen en daardoor gemetamorfoseerd in een gesteente met heel andere mineralen, zoals bijvoorbeeld granaat en kyaniet. Ook in deze omgeving moet niet veel silicium aanwezig zijn en vaak helpen vloeistoffen om de groei van grotere saffierkristallen mogelijk te maken. Dergelijke gesteenten komen vaak na heel lange tijd dichter aan het aardoppervlak te liggen door breukvorming en grote opwaartse bewegingen in de aardkorst.
Natuurlijke saffier
Saffier is net als robijn een variëteit van het mineraal korund. De steen is buitengewoon hard en heeft een hoge glans. Zuiver korund is kleurloos en komt in de natuur zelden voor. Kleine hoeveelheden ijzer en titaan, die zeer lang geleden tijdens de vorming van korund, aluminium hebben vervangen in het kristalrooster, geven korund een blauwe kleur. Als titaan in wat grotere hoeveelheden voorkomt, kan dit een zijdeglans geven of zelfs een ster in de saffier laten zien.
Vindplaatsen
Saffieren worden al sinds de vroegste oudheid gevonden op het eiland Sri Lanka. Deze vindplaatsen strekken zich uit over een oppervlak van ongeveer 2.000 km². Andere vindplaatsen zijn te vinden in Myanmar (Birma), Thailand, India, de Volksrepubliek China (Shandong), Madagaskar (veel rond Ilakaka, maar er zijn meer vindplaatsen bijgekomen), Oost-Afrika en Myanmar. Ook worden ze gevonden in Australië en de Verenigde Staten (in Montana). De saffieren uit Kasjmir (Noord-India) zijn korenbloemblauw en worden het hoogst getaxeerd vanwege de zeldzaamheid. Stenen met een topkleur komen echter ook uit Sri Lanka, Myanmar en Madagaskar. De saffieren uit Montana zijn vaak wat grijsachtig blauw met een metaalachtige glans en de Australische saffieren zijn doorgaans donkerblauw tot bijna zwart.
Synthetische saffier
Saffier kan synthetisch gemaakt worden. Echte saffier kun je onderscheiden van kunstmatig gemaakte, door de steen te bekijken met een microscoop. Echte saffier bevat minuscule karakteristieke insluitsels, terwijl synthetische saffier vaak heel schoon is, maar een zeer regelmatige inwendige, zwak gebogen kleurzonering heeft.
Waar komt de naam saffier vandaan?
De naam saffier is afkomstig uit vele talen, een aanwijzing dat de edelsteen al vroeg wijdverbreid bekend was. Sanskriet: sauritana (toegewijd aan Saturnus), Grieks: sappheiros (blauw), Latijn: saphirus en in het Arabisch safir.
Niet alleen de blauwe variant, maar ook andere kleurvarianten van korund heten saffier. Zoals geel, oranje, groen, roze en violet. Zonder toevoeging van de kleur bedoelen we altijd de blauwe variant. Anders spreken we over gele saffier, groene saffier, roze saffier, ook wel de fancy saffieren genoemd. Sommige van deze fancy saffieren zijn uiterst zeldzaam, zoals bijvoorbeeld de beroemde Padparadscha, een prachtige, roze-oranje saffier.
Het majestueuze korenbloemblauw, soms met een delicaat vleugje purper, is de mooiste kleur die een saffier kan hebben. Niet minder in trek is de diep koninklijk blauwe saffier, die een zijdeachtige schemering van fluweel uitstraalt.
Kleurverbetering door verhitting
Het overgrote deel van de saffieren wordt behandeld met verhitting om de kleur sprekender te maken. Normale hittebehandelingen, zonder toevoeging van vreemd materiaal, maken de steen niet automatisch minder waard.
Er bestaan ook extremere behandelingen met toevoeging van additieven (diffusiebehandelingen). Zo kan door de diffusie van toegevoegd ijzer en titaan de steen aan de oppervlakte blauw gekleurd worden. Door de diffusie van beryllium kan roze saffier een intense Padparadscha-kleur krijgen. Omdat de kleur in deze stenen alleen onder het oppervlak aanwezig is, zijn ze relatief laag geprijsd.
Saffier kan in vrijwel alle vormen geslepen worden. Het populairste slijpsel is rond gefacetteerd. Andere geliefde slijpsels zijn ovaal, peervorm (beide gefacetteerd) en cabochon.
Stersaffier
Soms komen in saffier heel veel naaldachtige insluitsels van rutiel (titaniumdioxide) voor die de groeirichting van het kristal volgen. Wordt zo’n saffier cabochon geslepen dan zie je een ster doordat het licht via de ingegroeide insluitsels wordt teruggekaatst. Een dergelijke steen heet dan ook stersaffier.
Saffier is de steen van de maand september en wordt veel cadeau gedaan bij zowel een 5-jarig, als een 45-jarig huwelijksfeest. Volgens de rabbijnse traditie in het Jodendom wordt saffier in de Talmoed beschreven als de steen waarop de tien geboden werden geschreven. Saffier stond hierbij symbool voor de steen die naar de hemel verwijst.
In het verleden werd saffier door priesters, maar ook door heksen gedragen, omdat de steen hen in staat zou stellen wonderen te verklaren en de toekomst te voorspellen. Saffier symboliseert vriendschap, trouw, eerlijkheid, waarheid en hoop. De steen zou zijn glans verliezen als de drager zich misdroeg en bijvoorbeeld zijn of haar partner bedroog. Hierdoor werd de steen ook wel gekozen voor een verlovingsring of elk ander sieraad dat uit liefde wordt gegeven.
De Star of India is een stersaffier van 563,35 karaat (112,67 gram). De steen, ter grootte van een golfbal, is uniek omdat hij sterren (asterisme) aan beide kanten van de steen heeft. De grijsblauwe edelsteen is te bezichtigen in het American Museum of Natural History in New York. Andere beroemde saffieren zijn de St. Edward’s en Stuart saffier, die beide deel uitmaken van de Britse kroonjuwelen.
Tegenwoordig worden mooie en dure saffieren vaak naar het Nederlands Edelsteen Laboratorium (NEL) gestuurd voor het laten opmaken van een edelsteenidentificatierapport. In een dergelijk rapport staat duidelijk aangegeven of de saffier is verhit of niet, en of er sprake is van een diffusiebehandeling. Je kunt ook laten verifiëren of de betreffende saffier uit Kashmir, Myanmar of een ander bekend land van herkomst komt.
Klik hier voor meer informatie over het NEL.
Saffier is een ideale edelsteen. Hij biedt een haast ongeëvenaard kleurenscala en is bovendien vanwege de enorme hardheid (bijna net zo hard als diamant) heel duurzaam.
Je goudsmid of juwelier kan al je vragen over saffier beantwoorden en kan je helpen bij het bepalen van een sieraad van je keuze.
Bij een FGZ-aangesloten juwelier weet je zeker dat je betrouwbaar advies krijgt en aan het juiste adres bent voor reparatie en onderhoud.
Zoek hier een goudsmid of juwelier in jouw buurt die staat voor ons ABC; Ambachtelijk, Betrouwbaar en Creatief.
